Szadowski Jan Nepomucen, krypt. X. Sz. (1834–1914), ksiądz, działacz katolicki w Prusach Wschodnich.

Ur. 12 V w Cegielni (pow. sztumski), był synem Andrzeja, robotnika, i Elżbiety z Gajewskich.

S. uczył się w szkole elementarnej w Benowie (pow. sztumski), następnie dzięki pomocy finansowej dziekana sztumskiego Piotra Pawła Prussa uczęszczał w l. 1852–4 do Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego w Braniewie (Braunsberg). Po jego ukończeniu pracował jako nauczyciel w Widrynach (pow. rastemborski), a od r. 1855 w Olsztynie. Naukę kontynuował od r. 1856 w Gimnazjum Katolickim w Braniewie, gdzie zdał w r. 1860 maturę. Potem uczył się do r. 1863 w braniewskim Seminarium Duchownym (Liceum Hosianum) i 4 VII t.r. przyjął niższe święcenia duchowne. We wrześniu wraz z ks. Prussem witał w Olsztynie zwolnionego z więzienia Wojciecha Kętrzyńskiego. Przetłumaczył z języka francuskiego na niemiecki relację Makryny Mieczysławskiej o prześladowaniach unitek na Białorusi, „Aebtissin des Basilianerinnen-Klosters von Minsk” (Freiburg im Breisgau 1864), dedykując książkę Prussowi i byłemu dziekanowi olsztyńskiemu Walentemu Blockhagenowi. Dn. 31 VII 1864 otrzymał z rąk bp. Józefa Ambrożego Geritza święcenia kapłańskie i został wikarym w Barczewie (pow. olsztyński). Tłumacząc się niedostateczną znajomością języka niemieckiego, nie przyjął stanowiska trzeciego wikarego w Królewcu, natomiast objął w r. 1865 wikariat w Brąswałdzie. Dla polskich parafii dekanatu barczewskiego zaprenumerował poznańskie czasopismo „Oświata”, wydawane od r. 1865 przez Ludwika Władysława Rzepeckiego. W r. 1866 został S. rektorem szkoły miejskiej w Olsztynie, skąd w r. 1867 przeniesiono go na stanowisko prefekta konwiktu Gimnazjum Katolickiego w Braniewie. Opracował informacje o szkolnictwie warmińskim do pracy Rzepeckiego „Obraz katolickich szkół elementarnych objętych archidiecezjami gnieźnieńską i poznańską oraz diecezjami chełmińską i warmińską” (P. 1867). W r. 1869 na łamach pelplińskiego „Pielgrzyma” (nr 28) pisał o potrzebie kolportażu śpiewnika katolickiego w języku polskim. W czasie wojny francusko-pruskiej był od 22 VIII 1870 kapelanem wojskowym. Po powrocie w sierpniu 1871 do Braniewa kontynuował pracę w Gimnazjum Katolickim, ale już 1 X t.r. objął tam wikariat, następnie 12 I 1872 został mianowany wikarym w Wielbarku. W r. 1873 wybudował kościół w Opaleńcu, a w r. 1880 kościół w Wielbarku, przy którym w r. 1885 wzniósł kaplicę. Również w Wielbarku założył jednoklasową szkołę katolicką. Za organizowanie pielgrzymek, m.in. do Świętej Lipki i Łąk Briatańskich, był kilkakrotnie sądzony i karany grzywnami (zostały mu zwrócone przez kurię fromborską). W celu spopularyzowania religijnych pieśni polskich opracował „Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików” (Brunsberg 1885, wyd. 5, 1914). Sprowadzał polskie wydawnictwa z poznańskiej Księgarni Katolickiej Bolesława Twardowskiego. W okresie «rugów pruskich» protestował przeciw wysiedleniom jego parafian do zaboru rosyjskiego. Dn. 24 VIII 1887 został komendariuszem, a 20 X t.r. proboszczem warmińskiej paraf. Barczewko. W l. 1889–93 rozbudował tam miejscowy kościół; w pobliskich Tuławkach wzniósł kaplicę. Pod naciskiem bp. Andrzeja Thiela wprowadził w parafii odprawianie nabożeństw również w języku niemieckim. S. uważał się za Polaka, przeciwnika germanizacji, lecz był krytycznie nastawiony do działalności polskiego ruchu narodowego na Warmii oraz „Gazety Olsztyńskiej”. Z powodu propolskiej działalności został S. przeniesiony 11 II 1890 do środowiska niemieckiego na stanowisko proboszcza w Królewcu, a od 8 V t.r. wicedziekana sambijskiego. W l. 1890–4 publikował artykuły o zabytkach kościelnych z XVII i XVIII w. oraz dziełach L. Cranacha Starszego w Królewcu na łamach tamtejszego czasopisma naukowego „Altpreussische Monatsschrift”. Podczas zjazdu katolików z Niemiec, we wrześniu 1891 w Gdańsku, zasiadał wśród przedstawicieli narodowości polskiej i wygłosił po polsku referat Towarzystwo ś. Bonifacego i ś. Wojciecha w diecezjach chełmińskiej i warmińskiej (Gd. 1891). W r. 1897 zorganizował największe w diec. warmińskiej uroczystości z okazji 900. rocznicy śmierci św. Wojciecha. Przy tej okazji uporządkował otoczenie krzyża w Tękitach (pow. rybacki), uważane wówczas za miejsce śmierci świętego, a w Królewcu ufundował figurę NMP, umieszczając we wnętrzu jej postumentu szklaną puszkę z tekstem „Bogurodzicy”. W r. 1901 otrzymał od papieża Leona XIII krzyż «Pro Ecclesia et Pontifice». W r. 1902 rozpoczął w Królewcu budowę kościoła św. Wojciecha, a w Rybakach kaplicy św. Wojciecha. W r. 1906 odbył pielgrzymkę do Rzymu, gdzie został przyjęty na indywidualnej audiencji przez papieża Piusa X. W olsztyńskim dzienniku „Allensteiner Volksblatt” opublikował artykuły Eine Missionsgeschichte aus der ostpreussichen Diaspora (1906 nr 289) oraz Eine schon acht Monate alte, aber mir immer frische unverwüstliche Erinnerung (1906 nr 281). Dn. 31 VIII 1907 został dziekanem sambijskim, 11 VIII 1909 prałatem papieskim, a 11 II 1911 kanonikiem honorowym kapit. fromborskiej. Zmarł 10 VIII 1914 w Królewcu, został pochowany na nowym cmentarzu katolickim pod Bramą Królewską (Königstor). Był odznaczony Krzyżem Żelaznym I kl. (za udział w wojnie francusko-pruskiej) oraz Orderem Czerwonego Orła.

Altpreuss. Biogr., II 270; Bibliografia Warmii i Mazur 1996–1997, Olsztyn 2005; Estreicher w. XIX, IV; Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, Olsztyn 2003 II; Oracki, Słown. Warmii w XIX i XX w.; Słown. pseudonimów, IV; – Barczewski W., Nowe kościoły katolickie na Mazurach, Olsztyn 1926 s. 68–70; Dittrich F., Die katholische Kirche und Gemeinde zu Königsberg (1614–1914), Königsberg 1914 s. 166–214 (fot.); Grygier T., Z zagadnień diaspory na Warmii i Mazurach, „Komun. Mazur.-Warmińskie” 1959 nr 2 s. 166, 169–73; Jasiński J., Problem świadomości narodowej kapłana diecezji warmińskiej Jana Szadowskiego (1834–1914), „Universitas Gedanensis” 1999 nr 1–2 s. 237–48; Mielcarczyk G., Erinnerungen an Prälat und Ehrendomherrn Johannes Szadowski, Probst von Königsberg, „Ermlandbriefe” Jg. 67: 1964 nr 2 s. 12–13; Marks E., Geschichte der Stadt Willenberg, Willenberg 1926 s. 81; Mühle H., Ein Probst setzt sich durch. Vom segenreichen Wirken des Propstes Johannes Szadowski in Königsberg, „Ermlandbuch” 1995 s. 131–41; Obłąk J., Sprawa polska ludności katolickiej na terenie diecezji warmińskiej w latach 1870–1914, „Nasza Przeszłość” T. 18: 1963 s. 106–14, 131; Pletzing C., Katholik und Preusse: Johannes Szadowski (1834–1914), „Mare Balticum” 1997 s. 33–41; Rondomańska Z., Polska pieśń religijna na Warmii w latach 1795–1939, Olsztyn 2003; Stankiewicz S., W Wielbarku, „Słowo na Warmii i Mazurach” 1954 nr 20; Triller A., Zur Biographie des Königsberger Propstes Johannes Szadowski (1834–1914), „Zeitschr. für die Gesch. und Altertumskunde Ermlands” Bd. 41: 1981 s. 134–47; – Directorium Divini Dioecesis Varmiensis, Braunberg 1867–70; Jasiński G., Wspomnienia Johannesa Mrowitzkiego, nauczyciela szkoły parafialnej na Mazurach, „Komun. Mazur.-Warmińskie” 1993 nr 4 s. 545; – „Ermländisches Kirchenbl.” 1940 s. 121 (fot. nagrobka w Królewcu); „Gaz. Olsztyńska” 1887 nr 6, 8, 33, 1888 nr 2, 4, 21, 24, 25, 29, 48, 81, 86, 1889 nr 14, 31, 32, 44, 48, 1890, nr 44, 1891 nr 42, 51, 70, 71, 88, 89, 1894 nr 61, 74, 86, 1895 nr 19, 22, 30, 33, 40, 54, 65, 82, 85, 90, 1896 nr 40, 1897 nr 2, 13, 16, 18, 20–23, 34–36, 40, 47, 55, 103, 1898 nr 37, 104, 1899 nr 40, 50, 1900 nr 143, 1903 nr 32, 114, 1904 nr 65, 1906 nr 93, 1908 nr 37, 1910 nr 29, 1912 nr 64; „Gaz. Tor.” 1883 nr 14; „Pastoralbl. für die Diözese Ermland” 1870 nr 9; „Przegl. Katol.” 1864 nr 30, 1881 nr 14 s. 244; – AP w Olsztynie: Rejencja Olsztyńska IV nr 1231 a, 1803; Arch. Archidiec. Warmińskiej w Olsztynie: sygn. AB S 1, S 2, JW. 8, paraf. Olsztyn, 880, paraf. Barczewko 1, 30; Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie Dahlem: sygn. XX HA Rep. 2 II 2288.

Janusz Jasiński